Năm Uẩn
i. Con người l�
g�?
�ể trả lời c�u
hỏi n�y c� rất
nhiều c�ch, t�y
theo c�ch nh�n
của người trả
lời:
1.
Con người l� do
ngũ uẩn hợp lại
2.
Con người l� tập
hợp của lục căn
(mắt, tai, mũi,
lưỡi, th�n, �)
3.
Con người l� tập
hợp của tứ đại (đất,
nước, gi�, lửa )
4.
Con người ch�nh
l� do 12 nh�n
duy�n.
5.
Con người l� tập
hợp của c�c bộ
m�y: h� hấp,
tuần ho�n, ti�u
h�a, thần kinh
hệ v..v..
6.
B�i học của
ch�ng ta h�m nay
nhằm trả lời c�u
hỏi tr�n theo
c�ch thứ nhất.
ii. Ngũ uẩn l�
g�?
Ngũ= năm; uẩn=
nh�m, kết hợp
Ngũ uẩn l� năm
nh�m kết hợp với
nhau tạo th�nh
c�i m� ta gọi l�
con người. �� l�:
Sắc uẩn, Thọ uẩn,
Tưởng uẩn, H�nh
uẩn v� Thức uẩn.
1.
Sắc uẩn:
đ� ch�nh l� h�nh
h�i vật chất, l�
cơ thể. Sắc uẩn
do 4 đại họp
th�nh (đất= chất
cứng như thịt,
xương, răng, t�c
v..v.. ; nước:
chất lỏng như mồ
h�i, nước mắt,
nước bọt v..v..;
gi�: hơi thở v�o,
ra; lửa: hơi
n�ng, nhiệt độ
của cơ thể).
2.
Thọ uẩn:
những cảm gi�c
về th�n v� t�m,
như đau, nhức,
�m �i, ngứa, vui,
buồn, v..v.. C�
3 loại thọ uẩn:
lạc thọ (cảm
gi�c vui sướng);
khổ thọ (cảm
gi�c đau khổ);
xả thọ (cảm gi�c
kh�ng vui sướng,
kh�ng khổ đau).
3.
Tưởng uẩn:
khả năng ghi
nhận, nhớ lại
những
h�nh ảnh, �m
thanh, m�i vị,
cảm gi�c v..v..
do th�n v� t�m
đem lại.? V� dụ:
nghe -----> nhớ
-----> vui (giận,
buồn).
4.
H�nh uẩn:
những
việc cố � của
th�n, miệng v� �
(v� dụ lời n�i
định n�i m� chưa
n�i ra th� cũng
đ� th�nh khẩu
h�nh rồi).
5.
Thức uẩn:
c�i biết của 6
gi�c quan (nh�n
thức, nhĩ thức,
tỉ thức, thiệt
thức, th�n thức
v� � thức).
Nếu mắt nh�n m�
kh�ng c� mặt của
nh�n thức th�
tuy nh�n m�
kh�ng thấy g� cả.
Tuy tai chăm ch�
nhưng kh�ng c�
nhĩ thức th�
cũng kh�ng nghe
g� cả v.v...
Sắc uẩn l� phần
vật chất, 4 uẩn
c�n lại l� phần
t�m l�.
Mỗi c� nh�n l�
sự phối hợp của
năm uẩn ấy.
Năm uẩn kh�ng
tồn tại độc lập
m� thường kết
hợp với nhau. V�
dụ: thọ đi liền
theo tưởng v�
tưởng đi liền
theo thọ (nghe
ch� th� buồn,
khi hết nghe rồi
m� nhớ lại tiếng
ch� cũng buồn
v..v..).
Năm uẩn thay đổi
lu�n, c�i n�y
kết hợp với c�i
kia, kh�ng theo
thứ tự n�o, hiện
ra rồi biến đi
tạo ra một biển
cảm gi�c gồm
những
hiện tượng
t�m-vật-l� sanh
diệt kh�ng ngừng
nghỉ. Do vậy c�i
TA chỉ l� một
tiến tr�nh lu�n
biến đổi chứ
kh�ng phải l�
một thực thể
trường tồn bất
biến.?
iii. B�i học r�t
ra từ ngũ uẩn:
1.
Tất cả ch�ng
sanh đều l�
những h�nh th�nh
kết hợp từ ngũ
uẩn, mọi người
đều giống nhau
về vật chất (th�n
tứ đại) với sinh,
gi�, bệnh, chết,
v� tinh thần (thọ
tưởng, h�nh,
thức) với ham
vui sợ khổ, tham
sống sợ chết.
Vậy ta phải học
để thực h�nh từ
bi v� hỷ xả;
thương y�u ch�ng
sanh như người
th�n của m�nh.
Kh�ng l�m cho
người kh�c
những g�
m�nh kh�ng muốn
người ta l�m cho
m�nh.
2.
Con người với
những ngũ uẩn
rất v� thường.
C� đ� rồi mất đ�
(1 hơi thở ra
kh�ng v�o hay
v�o kh�ng ra l�
chết). Mặc d�
vậy ta kh�ng
ch�n nản hay
than kh�c cho số
phận ngắn ngủi
của con người,
m� phải tinh tấn
tu học, trau dồi
l�ng từ bi v�
tr� tuệ, l�m lợi
m�nh lợi người
để mỗi ph�t gi�y
đều sống tỉnh
thức v� xứng
đ�ng l� đứa con
ngoan của đức
Thế T�n.
3.
�ức Phật dạy:
Ngũ uẩn tụ,
phiền n�o kết.
Vậy, cố gắng
t�ch rời 5 uẩn
để được an lạc.
V� dụ: nghe ch�
th� buồn l�c đ�
th�i, đừng nhớ
nghĩ để rồi cứ
nhớ tới v� mỗi
lần nhớ l� mỗi
lần buồn lại.
4.
Cố gắng giảm bớt
sự kết tụ của 5
uẩn, v� dụ:
a.
Khi vui đừng hứa
(để tr�nh
những
điều kh� khăn
sau n�y khi tỉnh
t�o lại).
b.
Khi giận đừng
n�i (để đừng
biến m�nh th�nh
mồi lửa s�n hận).
5.
Cố gắng tinh tấn
ngồi thiền để
theo d�i hơi thở,
qu�n x�t phản
ứng của th�n v�
t�m m�nh trước
những cảm
thọ v� tập l�m
chậm lại những
phản ứng ấy.
(T�i liệu tham
khảo: �ức Phật &
Phật Ph�p + b�i
giảng của Sư C�
Tr� Hải tại đạo
tr�ng Tuệ Uyển)
C�u hỏi:
1.
Ngũ uẩn l� g�?
2.
�ịnh nghĩa: con
người ngũ uẩn,
sắc, thọ, tưởng,
h�nh, thức; sắc,
thanh, hương, vị,
x�c, ph�p.
3.
Tại sao n�i: mắt
l� biển của
người, tai l�
biển của người
v..v.. Ai vượt
qua được 6 biển
lớn n�y ch�nh l�
bậc đại nh�n (đại
nh�n = con người
cao thượng, cao
qu�).
4.
Những b�i học
r�t ra từ Ngũ
Uẩn.
Tại sao n�i: ngũ
uẩn giai kh�ng
(5 uẩn kh�ng c�
tự t�nh)? [nhắc
lại: trong b�i
tụng Kinh Tinh
Yếu B�t Nh� Ba
La Mật, ch�ng ta
thường nghe: Bồ
t�t Qu�n Tự Tại
khi qu�n chiếu
th�m s�u B�t Nh�
Ba La Mật bỗng
soi thấy năm uẩn
đều kh�ng c� tự
t�nh. Thực chứng
điều ấy xong
Ng�i vượt tho�t
tất cả mọi khổ
đau �ch nạn].